Obchody uchwalenia KONSTYTUCJI 3 MAJA - Zdzieszowicach 2007 r.

Pierwszy rozbiór był dla Polaków wstrząsem i ostrzeżeniem.
Realna stała się groźba unicestwienia państwa. By temu zapobiec politycy musieli pospieszyć się z reformami – tylko państwo wzmocnione wewnętrznie mogło skutecznie walczyć o swój byt.

Próbą ratowania Rzeczypospolitej były reformy przeprowadzone  na Sejmie  (zwanym Sejmem Wielkim) obradującym w Warszawie w latach 1788-1792. 3-go  maja 1791 roku SEJM WIELKI  uchwalił  Ustawę Rządową, nazywaną od dnia uchwalenia – Konstytucją 3-go  Maja. Ustawa Rządowa stanowiła kompromis między monarchiczno-konstytucyjnym programem króla Stanisława Augusta, a programem republikańskim przywódców stronnictwa patriotycznego:

• Ignacego Potockiego,   
• Stanisława Małachowskiego,
• księdza Hugona Kołłątaja.

Ustawa składała się z preambuły i 11 artykułów. Konstytucja była wynikiem dążeń do naprawy stosunków Rzeczpospolitej po I rozbiorze, ustalała podstawy ustroju nowożytnego w Polsce. Konstytucja wprowadzała ustrój monarchii konstytucyjnej. Zachowała stanową strukturę społeczeństwa, ale otwierała perspektywy dalszych przekształceń ustroju. Przyznawała religii katolickiej pozycję uprzywilejowaną, ale zapewniała tolerancję dla innych wyznań.

Konstytucja wprowadziła trójpodział władzy:

• władzę ustawodawczą miał sprawować dwuizbowy Sejm (znacznie zmniejszono rolę Senatu,  zniesione zostały instrukcje poselskie, konfederacje i liberum veto, decyzje miały zapadać zwykłą większością głosów),
• władzę wykonawczą przyznano królowi wraz z Radą, tzw. Strażą Praw ( zniesiono wolną elekcję,  tron miał być dziedziczny w dynastii saskiej),
• w sądownictwie Konstytucja zapowiadała reorganizację, postulując konieczność stworzenia stale urzędujących sądów ziemskich i miejskich oraz sprawujących nad nimi nadzór w drugiej instancji -Trybunałem Koronnym i sądem asesorskim.

Ustrój wprowadzony Konstytucją 3 Maja obowiązywał około roku. Klęska w wojnie z Rosją – mocarstwem, które dążyło do przywrócenia swojej dominacji w Rzeczypospolitej w 1792 i przystąpienie króla Stanisława Augusta do konfederacji targowickiej (23 VII 1792) przekreśliły moc obowiązującą Konstytucji.

Po III rozbiorze w 1795 roku i zupełnej likwidacji I Rzeczypospolitej, Konstytucja 3 Maja zaczęła nabierać znaczenia symbolu. Rodziły się i rozwijały legenda i mit 3 Maja, mające ogromne znaczenie dla rozbudzenia i utrzymania ducha narodowego i świadomości polskiej.

Konstytucja 3 Maja z 1791 r. stanowi bezsprzecznie największą spuściznę ideowo-polityczną po niepodległej Rzeczypospolitej. Przez  historiografię światową uznana została za jedno z trzech  epoko-wych dzieł prawodawczych XVIII w. – obok Konstytucji amerykańskiej z 1787 r. i konstytucji francuskiej z września 1791 r. Wielkość Ustawy Rządowej wynika nie tylko z wartości prawno-ustrojowej, jej postanowień, ale przede wszystkim z całego moralno-politycznego sensu wysiłku niepodległościowego podjętego przez stronnictwo patriotyczne w dobie Sejmu Czteroletniego, mimo nieprzezwyciężalnych, wydawało się, przeciwności zewnętrznych i wewnętrznych. Dzięki temu stała się aktem o niezmiernie istotnym znaczeniu dla tradycji narodowej, oddziałującym na świadomość polityczną wielu pokoleń Polaków.

W okresie II Rzeczypospolitej dzień 3 maja był świętem narodowym. Bezpośrednio po II wojnie władze pozwalały na uroczystości, jednak już pod koniec lat 40-tych skazano to święto na zapomnienie.Przetrwało w zaciszu domów i kościołów.6 IV 1990 roku sejm Rzeczypospolitej Polskiej przywrócił święto państwowe 3 Maja.